Samotność u młodzieży to doświadczenie, które dotyka wielu ludzi w każdym wieku. Jednak to w okresie dojrzewania jesteśmy na nią szczególnie podatni, a jej skutki mogą być dotkliwsze niż na innych etapach życia. Potrzeba afiliacji zwiększa znaczenie relacji z rówieśnikami, a tożsamość jest wprzęgnięta w dynamikę społeczną bycia „w” czy „poza” grupą rówieśniczą. Porównywanie swojej pozycji społecznej z innymi jako słabszej, niepewnej i mniej atrakcyjnej może prowadzić do poczucia wykluczenia oraz samotności. 

Przewlekła samotność w okresie dojrzewania może prowadzić do długoterminowych problemów zdrowia psychicznego, takich jak depresja, lęk czy myśli samobójcze. Badania Sally Hang (2024) opisują nowy model rozumienia tego zjawiska wśród młodzieży poprzez uwzględnienie oraz integrowanie aspektów biologicznych, społecznych i osobowościowych. Według badaczy jest to tym bardziej znaczące, że ponad połowa nastolatków regularnie odczuwa samotność, kiedy podobne doświadczenia zgłasza mniej niż 20% dzieci.

Rezultaty po pandemii

Źródeł według badaczy możemy szukać we wpływie pandemii COVID-19, która uwypukla problem samotności wśród młodzieży. Szkoła zdalna, izolacja społeczna, duży poziom lęku spowodowały wzrost poczucia odosobnienia i myśli samobójczych wśród młodych ludzi. Badano biologiczną podatność na stres młodych osób w okresie pandemii. W okresie dojrzewania zwiększone poziomy hormonów stresu, takich jak kortyzol i adrenalina wpływają na zachowania społeczne, uruchamiając reakcję „walcz lub uciekaj”. Czyni to utrudnionym poprawną regulację emocji. Młode osoby stają się silniej podatne na konflikty i tarcia z rówieśnikami. Wzmacnia się u nich poczucie izolacji i osamotnienia. Nie jesteśmy jednak według badaczy skazani na walkę lub ucieczkę. Alternatywną reakcją może być „tend-and-befriend”. To poszukiwanie kontaktów społecznych w obliczu stresu. Warunkiem jest społeczna dostępność, uważność na siebie, ale i na siebie nawzajem. Kolejnym czynnikiem wzmacniającym samotność i poczucie izolacji społecznej jest introwersja i neurotyzm. 

Samotność w okresie dojrzewania może tworzyć samonapędzające się sprzężenie zwrotne: Izolacja pogłębia samotność, samotność prowadzi do dalszego wycofywania się z relacji społecznych, uniemożliwiając tworzenie i doświadczenie pozytywnych więzi społecznych. Postrzeganie bycia „poza”, poczucie bycia niewidocznym i odrzuconym pogłębia się i staje bardziej doświadczeniem zakorzenionym w postrzeganiu self. Możliwym rozwiązaniem zapobiegającym tworzeniu się tego cyklu jest Model SEEDS Johna Ardena (Społeczność, Ćwiczenia, Edukacja, Dieta, Sen). Może działać synergistycznie z modelem Hanga w dążeniu do poprawy zdrowia psychicznego i ogólnego dobrostanu młodzieży. Łatwo też w tych propozycjach odnaleźć echa Raportu Lalonde’a i wprowadzonej koncepcji „pola zdrowia”: biologię człowieka, środowisko, styl życia i organizację opieki zdrowotnej. Według niego, nasze drobne, codzienne decyzje dotyczące tego, co jemy i jak jemy, aktywności fizycznej, treningu umysłowego, relacji międzyludzkich oraz dbania o higienę snu wpływają na ponad 50% naszego zdrowia i samopoczucia.

Rola rodzica – wpływ

Rodzic może pomóc nastolatkowi być wrażliwszym na poniższe obszary życia:

Społeczność: Wspieraj rozwijanie pasji nastolatka, zapisując go do klubów lub organizacji, które go interesują. Ale pytaj, które go interesują. Planowanie rodzinnych wyjść czy spotkań, takich jak koncerty, wycieczki czy wspólne gry, również pomaga w budowaniu więzi. Bardziej niż informowanie, co nastolatek będzie robił z nami jutro bez prawa veta.

Ćwiczenia: Zachęcaj do wspólnych aktywności fizycznych, takich jak bieganie, siłownia czy joga. Udział w zawodach sportowych czy marszach charytatywnych także może być motywujący. Warto pomóc nastolatkowi znaleźć formę aktywności, która sprawia mu przyjemność, na przykład taniec, sztuki walki czy pływanie.

Edukacja: Wspieraj, pomagając w trudniejszych przedmiotach i rozmawiając o jego postępach oraz wyzwaniach w szkole. Dobrze jest także zachęcać do rozwijania umiejętności poza szkołą, na przykład poprzez kursy online, warsztaty czy czytanie książek.

Dieta: Wspólne przygotowywanie zdrowych posiłków może stać się zabawną i edukacyjną aktywnością. Ważne jest także, aby edukować o zdrowym odżywianiu i planować wspólnie menu na cały tydzień. Ale też wspólny fast food od czasu do czasu może nie pomoże naszej diecie, ale chociaż pomoże nam być razem.

Sen: Stwórz relaksującą rutynę przed snem, na przykład poprzez czytanie książek lub słuchanie muzyki. Zachęcaj do unikania urządzeń elektronicznych przed snem. To pomoże w lepszej jakości wypoczynku.

Jak Etual może pomóc?

W ramach naszej placówki realizujemy zajęcie się podstawowymi reakcjami na stres poprzez programy redukcji stresu oparte na uważności i poprawę jakości relacji społecznych nastolatków. Proponujemy programy, które wspierają pozytywne interakcje z rówieśnikami, promują asertywność i uczą umiejętności regulacji społecznej i emocjonalnej.

Ważne jest również, aby wziąć pod uwagę rolę relacji z dorosłymi w zwalczaniu samotności. Młodzież, która czuje się wspierana i związana ze swoimi rodzicami, dziadkami, nauczycielami, trenerami lub doradcami szkolnymi, rzadziej doświadcza nieuzasadnionej samotności.

Interwencje oparte na relacjach z dorosłymi, które koncentrują się na poprawie zdolności nastolatków do obrony siebie, jednocześnie pomagając im rozwijać autentyczne poczucie niezależności i samoakceptacji, mogą stanowić bufor ochronny przed samotnością przez wiele lat.

Źródło:

Hang, S., Jost, G. M., Guyer, A. E., Robins, R. W., Hastings, P. D., &

Hostinar, C. E. (2024). Understanding the development of chronic

loneliness in youth. Child Development Perspectives, 18, 44–53.

 

Zapraszamy na konsultacje do naszych psychologów: www.etual.pl